Son 1 yılı aşkın süredir duyduğumuz daha da ötesinde yaşadığımız pandemi, Eski Yunancada “tüm” anlamına gelen “pan” ile “insanlar, halk” anlamına gelen “demos” kelimelerinden türetilmiştir.Pandemiler “tüm” dünyada çok geniş alanlara yayılan salgın hastalıklara verilen genel bir isimdir.

Covid-19 başlangıcında birçok dünya lideri bu salgını mevsimsel bir hastalık olarak gördü. Onlar için geçici bir tehdit olarak algılanan Covid-19, son veriler ışığında hazırlanan rapora göre dünya üzerindeki vaka sayısının 61 milyona ulaşmasına sebep oldu. Dünya belirsizlik içinde, geçici olarak kapandı. Her ülke kendi imkanları doğrultusunda finansal önlemler alarak, salgından en az düzeyde etkilenmek için kendi planını biçimlendiriyor ve uyguluyor. Sağlık sektörü ani iş yükü nedeniyle belirsizlik içinde. Sosyal hayat kısıtlandı. Yüzlerce binlerce insanı kamusal alanlarda bir araya getiren kültür-sanat etkinlikleri durdu, kültür-sanat faaliyetlerinin üretimini ve yayılımını üstlenen kurumlar kapılarını kapattı.

Büyük çapta ilk yayılım tarih sahnesinde I. Şuppiluliuma’nın(M.Ö. 1344-1322) Mısır’dan getirdiği savaş tutsaklarının yaydığı büyük veba, Şuppiluliuma, büyük oğlu II. Arnuvanda ve küçük oğlu II. Murşili de dahil olmak üzere birçok kişinin ölümüne neden olduğu salgın olarak karşımıza çıkar. II.Murşili Hitit arşivlerini tarayarak bu bilgiye ulaşmıştı. Nitekim Hitit nüfusu azaldı, geçim kaynakları yetersizleşti ve halk büyük bir kayıpla karşı karşıya kaldı. Bu vebanın sık iskandan kaynaklandığı da tabi ki biliniyordu ve hastalıktan kurtulmak için insan, çevre ve gıda temizliği en önemli önlemler olarak yerini almıştı.

İnsanlık antik dönemden başlayarak tarihin her döneminde deniz aşırı faaliyetlerde bulundu. Yıllar önce dünya çapındaki ilk pandemi deniz yolu vasıtasıyla Akdeniz’e ve hemen ardından İstanbul’a ulaştı. Deniz Yolu ile gelen bu durum, tarihin ilerleyişinde çok önemli kırılmalara yol açtı.

Dünyanın birçok noktasına yelken açan denizciler ve tüccarlar bir kıyıdan diğerine giderek belki de bugünkü ortak kültürümüzü inşa ettiler. Bu yüzden dünyanın birçok bölgesinde özellikle ortak denizde birleşen milletler ortak kültürler oluşturdular. Bugün haritada iç denizlere baktığımızda, bu ortak kültür açık şekilde görülebilir. Ulu Akdeniz bunun en iyi örneklerden biridir.

Bu nedenle küresel çaptaki ilk pandemi deniz yolu vasıtasıyla taşındı. Veba ilk olarak Çin’de ortaya çıktı ve bir süre sonra da Mısır’a ulaştı. Tarihler M.S. 541’e geldiğinde İskenderiye’deki salgın büyüdü, yayıldı ve bir yıl sonra 542’de tahıl yüklü gemilerle İstanbul’a (Konstantinopolis) ulaştı. Tarih sahnesine “Justinianus Veba Salgını” olarak giren bu pandemi, Bizans İmparatorluğu’nu ve Akdeniz’deki tüm liman kentlerini önemli ölçüde etkiledi. Sosyal yapıyı, ekonomiyi, gidişatı değiştirdi ve tarihin ilerleyişinde önemli kırılmalara neden oldu. Bazı tarihçiler İstanbul’da 150-200 bin civarında insanın bu salgında öldüğünü belirtiyor.

Tarih boyunca birçok şehrin beslenme sorunu hep olmuştur. Bu üretimin yetersizliğinden değil; düzensiz büyümenin sonucunda belirmiş bir sorundur. Bugünlerde yaşadığımız bu süreç “Belki de o kadar büyümemize rağmen dikkatli olmalıyız, yarasa yememeliyiz ” düşüncesini daha çok zihinlerde tutarak ders çıkarmamızı sağlayacaktır.